Bardzo mi miło, że otrzymuję od Państwa takie wiadomości i zachęcam do pisania do mnie oraz do komentowania treści pod poszczególnymi postami. Dzisiejszy post będzie odpowiedzią na wiadomość, którą otrzymałam od jednej z czytelniczek i za jej zgodą publikuję tutaj.
Treść wiadomości:
Dużo pani Pisze o sposobach na opiekę nad osobą z Alzheimerem, a czy nie uważa Pani, że większość z nich to oszukiwanie tych starszych osób. Ja wiem, że te sposoby mogą działać, ale czasem nie mam sumienia oszukiwać i okłamywać mojego taty, który całe życie nas uczył, że trzeba mówić prawdę i żyć zgodnie z sumieniem. To są drobiazgi, ale nawet jak chowam mu leki w jedzenie i mówię, że nie musi ich brać to przecież go oszukuje, to nie jest etyczne! Co Pani o tym myśli?
Jestem mgr filozofii, ale w żadnym razie nie mam monopolu na wiedzę z zakresu etyki, odwołam się jednak do mojej obecnej wiedzy i własnego widzenia tej sytuacji.
W moim rozumieniu istotą jest intencja, którą jest ochrona naszej bliskiej osoby przez niepotrzebnym cierpieniem, stresem, chęć niesienia pomocy w sytuacji trudnej.
Istnieje ogólna zasada, że każdy ma prawo do prawdy, w tym osoba chora, ma prawo wiedzieć jaki jest jej stan. Pytanie tylko czy nasz chory zdaje sobie z tego sprawę, czy sam może decydować o sobie. Jeśli nie, to my mu w tym pomagamy i to my decydujemy o sposobie postępowania wobec tej osoby, określamy, co jest dla niej dobre. Tak ważna jest intencja w przypadku tego, kiedy mamy dylemat czy jest kłamstwem to, co kierujemy do naszego chorego.
Założyć można, że opiekun, który chowa choremu tabletkę w posiłek, żeby ją zjadł ma dobre intencje. Podobnie jest w przypadku, kiedy stosujemy wszelkie inne sposoby odwrócenia uwagi chorego w ataku agresji, nie przekazujemy informacji wprost i nawet jeśli mówimy coś co formalnie nie jest prawdą, a robimy to w dobrej intencji, uważam, jest to usprawiedliwione.
Jest taki sztandarowy przykład dotyczący Żydów i Hitlerowców, pokazujący czym jest ta kwestia intencji. Przetrzymujemy w piwnicy Żydów, przychodzą Hitlerowcy i pytają czy u nas w domu ukrywamy Żydów. My jako ludzie myślący, domyślamy się, że nie przyszli się z nimi spotkać towarzysko, tylko są zagrożeniem dla Żydów i mówimy, że nie mam ich u nas.
Pytanie: zrobiliśmy dobrze czy źle, etycznie czy nie? Z punktu widzenia formalnego mówiąc, że ich nie ma kłamaliśmy, ale z punktu widzenia naszej intencji postąpiliśmy dobrze chcąc ocalić życie tym ludziom.
W moim rozumieniu sytuacja jest podobna. Może nie aż tak dramatyczna, ale zasada jest analogiczna.
Oczywiście może się ktoś oburzyć w tym momencie i powiedzieć, że kłamstwo to kłamstwo i nie można podchodzić do niego relatywnie, pytanie tylko jak w takiej sytuacji, w takim rozumieniu balansować na granicy dwóch światów - świata realnego i świata osoby z zaawansowaną chorobą, nie zawsze mającą kontakt z rzeczywistością lub chcąc ochronić osobę chorą przed dodatkowym stresem.
Pani z wiadomości podała przykład leków, ale każda osoba, która pracuje z chorymi, zwłaszcza z tymi z poza rodziny, balansuje na granicy etyki, a sytuacji, w których nie chcemy szkodzić choremu i nie mówimy wprost prawdy, jest wiele.
Przykłady:
Sytuacja 1:
Do chorego w ciężkim stanie, u kresu życia, nie przyjeżdża syn, nie kontaktuje się. Chory prosi nas o telefon do syna i spotkanie. Dzwonimy i dowiadujemy się, że syn nie chce się widzieć z ojcem, bo ma żal do niego o różne sytuacje, które miały w życiu miejsce, ojciec nie interesował się nim latami, znęcał nad rodziną i teraz dopiero w chorobie chce się spotkać. Syn nie wybaczył ojcu krzywd, które zaznał on, matka i rodzina. Nie jest gotowy się spotkać.
Co powiemy pacjentowi?"Syn wie o pana chorobie, poinformowałam go, ma do pana numer telefonu, wie gdzie pan mieszka i kiedy będzie na to gotowy skontaktuje się z panem."
czy
"Dowiedziałam się od syna, że się pan znęcał nad rodziną i syn nie chce pana widzieć i nie obchodzi go czy pan choruje i nie ma zamiaru tu przychodzić i nie życzy sobie wydzwaniania do niego"?
Sytuacja 2:
Chory onkologicznie, ma przerzuty, przebywa w domu pod opieką paliatywną. Nie ma już możliwości leczenia chorego i pozostaje tylko niwelowanie bólu i łagodzenie innych dolegliwości związanych z nowotworem. Rokowania są bardzo niepomyślne. Chory otrzymał zioła od bliskiej osoby i wierzy, że po nich jego stan się poprawia i jeszcze wyzdrowieje. Mówi nam: "Mówili mi, że nie ma już żadnych możliwości pomocy, żebym wyzdrowiał, a widzi pani, od kilku dni piję zioła, czuję się lepiej. Poprawia się. Też to pani widzi?"
Co powiemy pacjentowi?"Na każdego zioła działają inaczej, mi trudno to zauważyć tak z zewnątrz, ale cieszę się, ze pan się po nich czuje lepiej, to najważniejsze"
czy
"To nie zioła tylko te leki, które pan dostaje sprawiają, że stan jest stabilny. Medycyna jest bezradna, więc tym bardziej zioła panu nie pomogą. Może pan je pić, ale wiadomo, że jak jest pan pod opieką paliatywną to pan z tego nie wyjdzie".
Jedna sytuacja i dwie możliwości. Takich sytuacji jest bardzo wiele w życiu opiekunów i należy sobie zadać pytanie co chcę osiągnąć tym co powiem lub zrobię i zadecydować czy to jest słuszne.
Ważne jest to by brać odpowiedzialność za swoje słowa i czyny, to znaczy brać odpowiedzialność na siebie za skutki swoich słów i działań i nie bać się podejmować decyzji. W dynamicznej pracy z pacjentem nie zawsze mamy czas na zastanowienie się nad tym co etyka jako nauka na ten temat mówi, ale mamy jako ludzie umiejętność rozróżniania dobra i zła.
Dzisiejszy post jest nieco inny niż dotąd prezentowane – naszym dzisiejszym gościem, jest położna Katarzyna Kramkowska, na co dzień pracująca w Szpitalu Specjalistycznym im. Stanisława Staszica w Pile na oddziale ginekologiczno-położniczym. Prywatnie jest to moja mama.
